In de middeleeuwen was er in ieder behoorlijk dorp minstens één brouwerij in bedrijf. Regenbakken waren toen nog niet algemeen daarom was vooral ´s zomers goed drinkwater schaars en bier een dagelijkse drank. In de laatste helft van de l8de eeuw echter begon men dit door toenemend gebruik van koffie. thee en chocolade minder te drinken. Te Haamstede aan de Weststraat maakten leden van de familie Bolle tweehonderd jaar lang dit geestrijke vocht. De laatste bierbrouwende landbouwer was hier Leendert Bolle (1767-1843) die het brouwen omstreeks 1830 beëindigde. De twee ketels waarin het bier werd bereid hadden een inhoud zoals nu nog te lezen is van 240 anker (9300 liter). Deze brouwerij droeg de nu vergeten maar niet minder imposante naam.,De Witte Gekroonde Leeuw. Dit, typisch in tegenstelling met de gekroonde rode leeuw die tot in de vorige eeuw op de hoek van de dorpsherberg in de Noordstraat uithing (het oud Haamsteedse gemeente wapen).De familienaam Bolle oorspronkelijk een voornaam komt al in de 16de eeuw te Burgh en Haamstede voor. Vanaf die tijd bekleedden ze de belangrijkste bestuursfuncties, zowel op wereldlijk als op kerkelijk gebied. Wanneer men hun stammenreeks bekijkt valt de verwevenheid met de geslachten Vis, Tromp, Moolenburgh, Hoogenboom en de Bruine op. Oudste bekende Bolle.
Leden van genoemde families probeerden hun kinderen met elkaar uit te huwelijken. De oudste bekende Bolle was Cornelis Bolle(sse) die omstreeks 1560 werd geboren. Hij woonde waarschijnlijk op de voormalige boerderij tussen Haamstede en Burgh, thans garage Noordhoek. Bekend is dat hij in 1596, 1602 en 1612 schepen van de Westerban was, ook is zijn hand-of huismerk bewaard gebleven. Zoons van hem gaven drie geslachten inclusief Bolle-Mooy, waarvan Nieuwhof in 1857 zei dat het onbekend was of ze familie van elkaar waren.We volgen nu in dit artikel het brouwerij nageslacht van een zoon, nl. van Adriaan Cornelisse Bolle omstreeks 1590 geboren en gehuwd met Jannetje Crijns. Hij was schepen van Haamstede. Het ambt van Schout was in de 17e eeuw nog in handen van de familie Padt, die misschien voor de Bolle´s de brouwerij bewoonden.
De brouwersrechten.
De brouwersrechten hadden nl. te doen met de voorrechten van de ambachtsheer. Hiermee kan ook de ligging zo dicht in de nabijheid van het slot Haamstede worden verklaard. Met het verdwijnen van de Padt familie als rentmeesters stegen de Bolle´s die dit ambt gingen vervullen in belangrijkheid. Dit zal omstreeks 1650 zijn geweest, toen Cornelis Adriaanse Bolle (1649-1710) huwde voor de eerste keer in dec.1647 met Jannetje Cornelisse France afkomstig van Westenschouwen. Het volgende jaar werd het nu westelijk en oudste deel van de brouwerij voor hen gebouwd (toen als trapgevel) In Smalleganges ¨Kroniek van Zeeland¨ is dit op een plaat van de baanderheerlijkheid Haamstede uit ±1690, de brouwerij te herkennen, met centraal het tegenwoordige, oudste gedeelte met aan de west en oostzijde aanbouwsels die later zijn afgebroken. (±1800)Zijn vrouw overleed spoedig, want in 1682 huwde de landbouwer/bierbrouwer de van Burgh afkomstige Crijntje de Geuze. Ook hij was schepen van Haamstede en wel 29 jaar lang het laatste in 1708. Zijn zoon uit het tweede huwelijk Cornelis Bolle (1682-1753) gehuwd met Thrijsia Tromp(er) was een zeer belangrijk persoon te Haamstede. Hij was bij afwezigheid van de Ambachtsheer diens gevolmachtigde. Begrijpelijk natuurlijk, want tot zijn overlijden in 1753 was hij 40 jaar schout en ook meermalen ouderling, voor het eerst in 1719. Hij was een van de vier buitenmannen die bij de beweging van 1747, waarna de Prins van Oranje tot stadhouder werd uitgeroepen, interim regent werd in de raad van Zierikzee. Het echtpaar Bolle-Tromp werd in de kerk begraven.Hun enige zoon Job Bolle(1709-1757) mocht zijn vader niet als schout opvolgen. Nieuwhof schreef hierover ¨Hem was het eene grieve en in het kleine dikwerf bekrompen dorpshuishouden had dit een nadelige invloed op zijn kerkelijk leven. Het was zijn zwager Pieter Vis, die dit ambt vervulde. Job Bolle was namelijk gehuwd met Adriana Vis. Na haar overlijden in 1755 kwam hij nog eenmaal in de kerk voor hij in 1757 als een teleurgesteld mens overleed. Omdat de kinderen minderjarig waren deed zijn ongehuwde zuster Quirina Bolle tijdelijk de zaken. Uit een rekening van door haar geleverd bier in 1757 en 1758 aan een middelmatig boeren gezin blijkt dat de kosten fl.21,50 beliepen. Ze gaf drie zilveren avondmaalschotels aan de kerk te Haamstede en overleed te Renesse in 1774. Van de vier kinderen van Job Bolle en Adriana Vis vertrok Lieven (een van de twee jongens) naar Zierikzee. Hij was heemraad van de polder Schouwen. Cornelia huwde Tonis Tromp, de schout te Renesse. De oudste zoon Cornelis, die Maria de Winde tot echtgenoot had bleef op de brouwerij wonen. Hij was ook schepen en meermalen ouderling. Zijn zwager Michiel Leendertse Blom die met Neeltje de Winde trouwde was eveneens schepen. Een beetje familie regering dus, een toen eigentijds verschijnsel. Het volgende geslacht werd gevormd door de enige zoon van Cornelis en Maria de Winde, Leendert Bolle (1767-1843), die Pieternella Kosten (1774-1835) afkomstig van "de Helle" huwde. Door het ontbreken van nakomelingen gingen hun rijkdommen voor een belangrijk deel naar de neef Job Adriaan Bolle zoon van Lieven die naar Zierikzee was vertrokken. Leendert Bolle was de laatste bierbrouwer-landbouwer aan de Weststraat. In de Franse tijd werd door hem aan de oostzijde een geheel nieuwe woonvleugel aangebouwd. Hoewel. geen schout. bekleedde hij toch talrijke funkties, zoals eerste assessor, lid van de centrale directie van Schouwen, Burgh en Westland, secretaris of zoals andere bronnen vermelden¨Maire¨ van Westenschouwen. Uit het veldboek van 1801 bleek hij de grootste grondeigenaar te zijn, alleen in schouwen al 222 gemeten (±90 Ha.) verdeeld over niet minder dan 104 percelen. Later is dit bezit nog belangrijk uitgebreid.Hij had veel belangstelling voor het kerkelijk welzijn, bij de collectes was hij altijd de voornaamste gever. Met de vijftigste verjaardag van zijn vrouw schonk hij de kerk twee zilveren wijnkannen en in 1835 kon men door zijn financiering het diakonie armenhuis (oostzijde kerkring) geheel vernieuwen.Zijn welstand was ook af te lezen van het aantal inwonende personeelsleden die vermoedelijk voor een deel in het oude deel van de brouwerij “de Olte Kop” woonden. In 1826 waren dit vijf mensen met de volgende functies: hovenier, naaister, dienstmeid, dagloonster en knecht. In 1840 verhuisde zijn 21 jaar jongere neef Job Adriaan Bolle Lievenszoon (1788-1869) die zich in 1812, vanuit Zierikzee te Haamstede vestigde naar de brouwerij. Reeds in 1826 omschreven als bierbrouwer en tot 1836 wonende in de Kerkring (thans nr.52). In dat jaar verhuisde hij naar de woning (op de foto Garage Dijkman) waar hij met zijn vrouw Adriana de Bruine en vier kinderen slechts twee jaar woonde, om vervolgens weer twee jaar in “´t Dal” (Ring 25) te verblijven, om dan tenslotte op de brouwerij te belanden. In 1843 erfde hij van neef Leendert Bolle, die in de brouwerij overleed en aan de zuidzijde van de kerk begraven.werd, o.a. de brouwerijboerderij met meer dan 126 ha land. het huis op het Zuiddek (garage Dijkman) met achter- liggende hofstede en een duinhoeve goot 51 ha. Van ]ob Bolles vier kinderen zijn de twee zoons beide burgemeester van Haamstede en Burgh geweest. De oudste Lieven Leendert.(1817-1854) gehuwd met de burgemeestersdochter Johanna Neeltje Vis was eerste secretaris. Ze kregen negen kinderen en woonden sinds 1840 waar nu garage Dijkman is. Aan de Ankerweg stonden de grote 1anndbouwschuur en verdere bedrijfsgebouwen. Hij volgde in 1849 zijn schoonvader op als eerste burger en was tevens de laatste rentmeester van de ambachtsheerlijkheid die in april 1853 voor ruim fl. 96.000,- werd verkocht. Verder was hij ook lid der centrale djrektie van Schouwen (het waterschap) en penningmeester van de Westerenban polder. Hij stierf aIs burgemeester op 37 jarige leeftijd. Aan de noordzijde van de kerk is zijn grafsteen nog te zien.Zijn zes jaar jongere broer C. M. Bolle gehuwd met Janna Moolenburgh volgde hem als burgemeester van de beide dorpen op. Ze kregen zeven kinderen en woonden voordat ze in 1870 naar de brouwerij verhuisden een twintigtal jaren in het huis van thans “Foto Berge".
Eerste steen nieuwe school
Burgemeester C. M. Bolle legde in 1857 de eerste steen van de nieuwe school in de Noordstraat. De oudste Zoon J. A. Bolle werd later burgemeester van Zonnemaire, waar hij een landbouwbedrijf had. Twee ongetrouwde broers H. C. en C. M. Bolle bleven de boeren van de brouwerij met leden van de familie Kwant als hun rechterhand. Ze waren de enigen in de Westhoek die met vier span paarden werkten. H. C. Bolle was o.a. wethouder en in 1912 voorzitter van het oprichtingsbestuur van de V.V.V. Haamstede-Burgh. Hij overleed in 1920, zijn broer in 1929. Op een koopdag in 1914 kocht Joh. Hanse een deel van hun gronden. Hiermee eindigde de brouwerij als boerderij eens de grootste uit de omgeving. Jansje Jacoba Maria Voorbeijtel-Bolle. de Zonnemairse burgemeestersdochhter keerde in die tijd uit Oost. Indië terug en bewoonde lange tijd de brouwerij. In 1925 keerde D. de Looze die met haar zuster J. G. Bolle gehuwd was eveneens uit de Oost terug. Ze verbleven tijdelijk in de brouwerij Voor ze naar Baarn vertrokken. Hun schoonzoon de chirurg dr. H.H. Boeke is thans eigenaar van de brouwerij. Men bezit nog een boekje met bier recepten uit 1745.
Opvolgend burgemeester
Toen kerstdag 1881 burgenmeester C. M. Bolle in de brouwerij op 58-jarige leeftijd overleed werd zijn 4l-jarige neef Marinus Bolle (1840-1927) burgemeester van Haamstede en Burgh. Hij woonde sinds zijn huwelijk in 1866: met Adriana J. Hoogenboom afkomstig van "Zeelandia" op de boerderij van zijn grootvader burgemeester M. Vis in de Noordstraat. Hun huis met aangebouwd koetshuis-schuur werd in die jaren herbouwd (thans Noordstraat. 12 en 10), de boerderijgebouwen stonden een honderd meter diep het lamd in en waren bereikbaar via een oprit naast het pand van W J. Geleijnse. Zijn broer C. M. Bolle en een zuster bleven op de ouderlijke boerderij (zie foto).Bolle “van de Pompe" was een gemeenschapsmens en een goed organisator van festiviteiten. We zien hem met zijn “klepper en rijtuig”. In 1906 was hij voorzitter van het burgerlîjk armenbestuur toen het nieuwec armenhuis in de Noordstraat in gebruik kwam, Hij overleed in nov. 1916. Het volgende jaar verkocht de familie de landerijen en de inspan, zo verdween weer een boerderij uit.de dorpskern. In 1932 verbouwde C. Dijkman het woonhuis tot een garagebedrijf. Een ander broer was mr. J.A. Bolle, notaris te Renesse: Een van zijn twee dochters was dr. L. C. Bolle die in 1965 0verleed en fl, 100.000- legateerde aan de kerk te Renesse om het oorspronkelijke koor weer op te bouwen, hetgeen nu prachtig is gelukt. Toen de laatste helft van de vorige eeuw de meekrap kultuur verdween, probeerden de gebr. Bolle de groenteteelt. In 1884 stichtten ze een conservenfabriekje aan de Noordstraat (thans Chinees Indisch Restaurant "May Garden”). De tijd voor "groente uit blik" was echter nog niet aangebroken. Direkt na de eeuwwisseling deed de bloembollenteelt zijn intrede, ook hierin bleven ze niet achter. In 1910 kreeg M. Bolle een legpenning van de Ver. voor Bloembollencultuur uit Haarlem. als teler van dubbele vroege tulpen. Bij zijn afscheid in1918 als burgemeester van Haamstede en Burgh. hij was toen 78 jaar. kreeg bij van het gemeentebestuur een ambtspenning.
Zilveren bokaal
Van de burgerij een zilveren Bokaal met opschrift en van die van Burgh een foto van de gemeenteraad. Te Burgh werd recentelijk een laan naar hem genoemd, Van zijn zeven dochters huwden er drie respectievelijk L. A. Blindenbach. Gemeente-ontvanger van Amsterdam, S. P. Gualthérie van Weezel huisarts te Elburg en J. J. Bekaar wiens carrière begon als rijksbelastingontvanger te Noordwelle. Vier bleven er thuis in de Noordstraat bij hun enige broer I. L. Bolle die vrijgezel bleef. Hij zette het boerenbedrijf van zijn vader voort en overleed in 1933. Met hem stierf dit eens zo uitgebreidde en belangrijke geslacht Bolle te Haamstede in de mannelijke lijn uit.
Familie Info
HET VERHAALOVER DE BROUWERIJ BOLLE
Naastgelegen tekst komt uit bovenstaand boek
